کتاب غرر السیر، در تاریخ عمومی، در اوایل قرن پنجم نوشته شده و از زمان تالیف، در باب نام و هویت نویسنده کتاب بین محققان اختلاف نظر وجود داشته است. منشا این اختلافات تفاوت ضبط های عنوان کتاب و نام نویسنده در نسخ خطی باقی مانده از این اثر و نیز در آثار شرح حال نویسان قدیم بوده است. غرر السیر با نام هایی چون «غرر اخبار الملوک و سیرهم»، «الغرر فی سیر الملوک و اخبارهم»، «غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم»، «تاریخ غرر السیر»، «غرر و سیر الملوک»، و «غرر و سیر» معرفی شده است. از بین این نام ها، دو نام «تاریخ غرر السیر»و «غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم» به عنوان نام اصلی کتاب شهرت بیشتری یافته است. علاوه بر ابهام در نام کتاب، درباره نویسنده غرر نیز ابهاماتی هست و نام او به صورت های «ابومنصور الحسین بن محمد المرعشی (الثعالبی)»، «ابومنصور حسین بن محمد المرغنی الثعالبی»، «حسین بن محمد المرغنی» و «ابومنصور عبدالملک بن محمد الثعالبی النیشابوری» ضبط شده است. از بین این نام ها بیشتر محققان بر انتساب غرر به «حسین بن محمد المرغنی» و «ابومنصور عبدالملک بن محمد الثعالبی النیشابوری» نظر دارند. در بخش اول این مقاله، با بررسی و تحلیل نام هایی که برای کتاب غرر ذکر شده، نام واقعی کتاب معین شده و در بخش دوم نیز در نتیجه بررسی و تحلیل اختلافاتی که درباره نویسنده غرر مطرح است، هویت نویسنده اصلی کتاب مشخص گردیده است.

بینامتنیت رویکردی نوین در عرصة نقد ادبی است که در قرن بیستم ژولیا کریستوا ناقد بلغاری-فرانسوی این نظریه را مطرح کرد. بینامتنیت دارای انواع مختلفی از جمله؛ دینی، تاریخی، اسطوره ای، قرآنی و. . . است و در زبان عربی به نام "التناص" شناخته شده و در آثار نویسندگان و شاعران بسیاری به اشکال مختلف نمود یافته است. از جمله شاعران مشهور عراقی قرن سیزدهم هجری، شیخ حسین ابن الحاج محمد آل نجف شاعر شیعه و مدیحه گوی اهل بیت نبوّت (علیهم السلام) است که با هنرمندی تمام از آیات قرآنی برای رساندن مفهوم و غرض خویش به خواننده بهره برده است. در این پژوهش سعی شده تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی چگونگی بازتاب جلوه های بینامتنیت قرآنی در شعر این شاعر شیعه و چگونگی تأثیرپذیریِ او از آیات زیبای قرآنی بپردازیم. نتایج نشان داده که شاعر به انواع رابطة بینامتنی کامل متنی، کامل تعدیلی، الهامی و مفهومی، تلمیحی با فراخوانی شخصیت های قرآنی، جزئی و واژگانی نظر داشته است و بینامتنیت جزئی و واژگانی بسامد بیشتری داشته و شاعر به واسطة این انواع بینامتنیت قرآنی به مواردی چون؛ ذکر فضایل پیامبران الهی، نام بردن از بت های عصر جاهلیت، عدم امانت داری انسان به خدا، تهدید کردن حاکمان ظالم، مفهوم مودّت و دوستی اهل بیت و نیز غافلان راه حقیقت اشاره کرده است که زیباییِ لفظی و معنوی اشعارش را دو چندان کرده است.

در کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی (ره) در قم، نسخه ای کوچک از قرآن کریم، حاوی دو جزء هشتم و هفدهم به خط کوفی مشرقی هست که در انتهای آن، امضایی منسوب به ابن بواب در سال 392 هجری آمده است. بر پایه این انجامه، برخی نسخه مذکور را به خط ابن بواب (م 413 ق) دانسته اند. این مقاله نشان می دهد که هرچند این انتساب نادرست، و انجامه نسخه جعلی و الحاقی است، اما خود نسخه بسیار کهن و متعلق به اوایل سده پنجم هجری است. در آغاز اجزای مختلف این قرآن در کتابخانه های مختلف، نام ابوسعد محمد بن الحسین بغدادی (م 439 ق) از وزیران آل بویه در بغداد ذکر شده، و احتمالا همین شخص آمر به کتابت این قرآن یا مالک آن بوده است. نویسنده در این مقاله، دیگر پاره های باقی مانده از این قرآن 30 پاره در کتابخانه ها و موزه های ایران و جهان را در کنار هم گرد آورده و به بررسی کامل آنها از جهت متن، رسم المصحف، قرایت، و مانند آن پرداخته، و در پایان مقاله، دیگر قرآن های کوفی مشرقی را معرفی کرده که از حیث خط مشابه با قرآن ابوسعد بغدادی اند.

منظومة شاهنامة الفردوسی و المجلد الاول من تاریخ غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم للثعالبی المرغنی تتشابهان کثیرا فی تناول حیاة ملوک الفرس و قصصهم بالنسبة الی الکتب الأخری المتبقیة من تلک الحقبة. من الممکن ان شاهد الثعالبی المرغنی کتاب شاهنامة الفردوسی فی مکتبة البلاط بمساعدة اخی الملک محمود الغزنوی و استفاد منه فی تألیف تاریخه. و أمّا هدفنا من هذه الدراسة فهو الاجابة عن ان الثعالبی هل استفاد من شاهنامة الفردوسی فی کتابة المجلد الاول من تاریخه؟ و ما هی مواضع الموافقة و المخالفة بین الکتابین؟ و ما هو سببها؟ و حاولنا ان نجیب علی هذه الأسئلة بمقارنة نص الکتابین و بالدراسة التاریخیة، و منهجنا فی هذه المقالة هو توصیفی- تحلیلی. و أظهرت الدراسة ان سبب تشابه الکتابین هو ان الفردوسی و الثعالبی استفادا من مصادر کثیرة و مختلفة و لکن المصدر الاساس الذی اعتمد علیها الفردوسی و الثعالبی هو الشاهنامة المنثورة لابی منصور.

ابوجعفر محمد بن عیسی بن عبید، از راویان و اصحاب امام رضا، امام جواد، امام هادی، امام حسن عسکری (علیهم السلام) است. قدمای از رجالیون و بزرگان این فن در شخصیت رجالی محمد بن عیسی بن عبید اختلاف نظر دارند. پس از نقد و بررسی این نتیجه حاصل است که مقتضی برای وثاقت محمد بن عیسی بن عبید هم چون روایت فضل بن شاذان و توثیق وی توسط نجاشی و اصحاب امامیه، وجود دارد و تنها چیزی که به عنوان مانع برای وثاقت محمد بن عیسی بن عبید محسوب می شود، تضعیف شیخ طوسی است که خود بنفسه موضوعیت نداشته بلکه مستند به استثنا صورت گرفته توسط ابن ولید و شیخ صدوق در روایات محمد بن عیسی بن عبید می باشد. این استثنا و تضعیف نیز تنها در مورد منفردات محمد بن عیسی بن عبید از یونس بن عبد الرحمن و یا منفردات محمد بن احمد بن یحیی از محمد بن عیسی بن عبید به سند منقطع است نه مطلق روایات محمد بن عیسی بن عبید. لذا روایاتی که محمد بن عیسی بن عبید در اسناد آن قرار گرفته است، در صورتی که از نوع این دو دسته از روایات نباشد، نمی توان آنها را با استناد به رای ابن ولید و شیخ صدوق، ضعیف دانست. بر این اساس سخنان ابن ولید و شیخ صدوق ظهور در تضعیف محمد بن عیسی بن عبید ندارد تا اینکه منافات با ادله توثیق محمد بن عیسی داشته باشد. در نتیجه می توان با توجه به دلائل توثیق محمد بن عیسی بن عبید، وثاقت محمد بن عیسی بن عبید را اثبات نمود.

یرجی الرجوع الی النص الکامل معروض.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

احمد بن محمد بن عیسی اشعری از اصحاب امام رضا، امام جواد و امام هادی (ع) و از راویان بزرگ شیعه در قرن سوم هجری به شمار می رود. تمام فقها و علمای رجال درباره وثاقت ایشان اتفاق نظر دارند. او احادیث مختلفی را درباره مبدأشناسی نقل کرده است. در این تحقیق سعی شده است با مطالعه و بررسی این روایات، آرای کلامی وی درباره مبدأشناسی به دست آید. در این مقاله بیان شده است که عالم حادث است و خدا خالقِ آن است. انسان فطرتاً خدا را می شناسد و در عالم ذرّ به ربوبیت او اقرار کرده است. برخی از صفات ثبوتی و سلبی خدا برشمرده شده و تصریح شده است که خالقیت، رازقیت، ربوبیت، مالکیت، فاعلیت و هدایت مخصوص خداوند است و هیچ چیزی شبیه خدا نیست؛ نه در ذات و نه در صفات، بلکه خدا این اسماء الحسنی را خود برای خویش اختیار کرده است. انسان مجبور نیست، اما توانایی و استطاعت مطلق و مستقل نیز ندارد؛ یعنی در محدوده اراده و قضا و قدر الهی اختیار دارد.